Multipl skleroz (MS) hastalığı ile ilişkili en yaygın göz durumu optik nörittir. Bazı kişilerde görme problemleri, MS’in ilk belirtilerinden biri olabilir. Sık rastlanan bir semptom olan optik nörit, optik sinirin (göz ile beyin arasındaki bağlantıyı sağlayan sinir) iltihaplanmasıdır. Bu durum göz ağrısına, görme kaybına, çift görmeye, bulanık görmeye ve renklerde matlaşmaya neden olabilir.
Göz kaslarının zayıflığı ve kontrolsüz göz hareketleri de MS’in belirtileri arasında olabilir. MS’in diğer semptomları arasında denge sorunları, yorgunluk, kollar ve bacaklarda uyuşukluk ve güçsüzlük bulunabilir.
Multipl Skleroz Nedir?
Multipl skleroz, bir kişinin bağışıklık sisteminin kendi sağlıklı dokularını yabancı olarak görüp saldırdığı bir hastalıktır. MS, beyin ve omuriliği etkiler; yani merkezi sinir sistemini (MSS) etkiler. MSS, elektrik sinyallerini sinirler aracılığıyla vücudun tüm bölgelerine ileten komuta merkezidir. Gözler de merkezi sinir sisteminin bir parçasıdır.
Hastalık alevlendiğinde, sinir lifleri ve onları saran koruyucu yağ tabakası, yani miyelin kılıfı, bağışıklık sistemi tarafından saldırıya uğrar. Bağışıklık sisteminin bu yabancı dokuya tepkisi iltihaplanma ile sonuçlanır. Bu iltihaplanma, demiyelinizasyon olarak adlandırılan bir süreçte miyelin kılıfına zarar verir. Sonuç olarak, beyin ve omuriliğin hasar gören bölgesinde sinyallerin iletimi kesintiye uğrar veya gecikir.
Multipl Sklerozun Gözleri ve Görmeyi Nasıl Etkiler?
Gözleri beyne bağlayan optik sinir, MS alevlenmesi sırasında iltihaplanabilir. Bununla birlikte, göz hareketlerini ve görsel uyumu kontrol eden merkezi sinir sistemi bölgelerinin etkilenmesi de gözleri etkileyebilir.
MS’li kişilerin çoğunda zamanla gelip giden iltihaplanma epizodları (ataklar) görülür ve bu ataklar MSS’in farklı bölgelerini etkileyebilir. Bu duruma “ataklı-düzelmeli MS” denir. Bazı vakalarda ise semptomlar, iltihaplanma atakları olmaksızın yavaşça kötüleşir. Bu duruma ise “ilerleyici MS” adı verilir.
Bir atak, stres veya enfeksiyonla tetiklenebilir ve farklı vücut sistemlerini etkileyebilir. Sonuç olarak, koordinasyon ve denge sorunlarından, güçsüzlük ve yorgunluğa, göz ağrısı ve bulanık görmeye kadar farklı belirtiler ortaya çıkabilir.
MS’in Yaygın Belirtileri Nelerdir?
MS belirtileri günler veya haftalarca sürebilir. Bu belirtiler kendi kendine iyileşebilse de genellikle tedavi gerektirir. İltihaplanma atakları öngörülemez; kişi haftalarca, hatta yıllarca tekrar semptom yaşamayabilir. İltihaplanma ataklarını azaltmaya yönelik tedavi genellikle gereklidir.
MS’in yaygın belirtileri şunlardır:
- Güçsüzlük
- Yorgunluk
- Uyuşma ve karıncalanma
- Denge ve koordinasyon zorlukları
- Mesane fonksiyonunda değişiklikler
- Hafıza veya konsantrasyon sorunları
Multipl Sklerozun Görme ve Göz ile İlgili Komplikasyonları
MS’in görme ile ilgili en yaygın komplikasyonları şunlardır:
- Optik nörit: Optik sinirin iltihaplanması ve görme kaybı
- Çift görme (diplopi): Göz hareketlerindeki uyumsuzluk nedeniyle iki görüntü görme
- Nistagmus: Kontrolsüz, ritmik göz hareketleri
MS’li kişilerde optik nörit, diplopi ve nistagmus aynı anda veya farklı ataklar sırasında ortaya çıkabilir. Bu semptomlar, okuma, araç kullanma, yemek yapma veya hatta yürüme gibi günlük aktiviteleri zorlaştırabilir. Bu semptomlardan herhangi biri fark edilirse, bir doktora hızlıca başvurulması önemlidir.
Optik Nörit
Nedeni: Optik sinir, gözdeki retinadan gelen ışık sinyallerini beyne iletir ve bu sinyaller beyinde görsel görüntülere dönüştürülür. MS atağı sırasında optik sinir iltihaplanabilir. Bu durum sinirin gözden beyne sinyalleri iyi bir şekilde iletmesini engeller.
Belirtileri: Optik nörit genellikle sadece bir gözde ortaya çıkar, ancak her iki gözde de görülebilir. MS’li kişilerin yaklaşık yarısı yaşamlarının bir döneminde optik nörit geçirir. Optik nöritin belirtileri şunlardır:
- Göz hareketiyle ağrı (genellikle ilk belirtidir)
- Bulanık görme
- Bir gözde geçici körlük
- Görüşün merkezinde puslu alan
- Renklerde solukluk veya grileşme
- Pulfrich fenomeni – bir nesnenin ileri geri sallandığında dairesel olarak görülmesi
- Uhthoff fenomeni – vücut ısısı yükseldiğinde görmenin kötüleşmesi
Teşhis ve Tedavi: Optik nöriti teşhis etmek için kapsamlı bir göz ve tıbbi değerlendirme, ayrıca görüntüleme çalışmaları gerekebilir. Optik koherens tomografi (OCT) gibi non-invaziv araçlar, retina tabakalarının MS atağından nasıl etkilendiğini belirlemeye yardımcı olabilir.
Çift Görme (Diplopi)
Nedeni: MS’de beyin sapı iltihaplandığında, göz kaslarını koordine eden sinirler etkilenebilir. Göz hareketleri uyumsuz hale geldiğinde iki farklı görüntü beyne gönderilir ve bu durum çift görmeye yol açar.
Tedavi: Çift görme baş dönmesine ve denge zorluğuna neden olabilir. Çift görme çoğu zaman kendi kendine iyileşir, ancak bazı durumlarda göz bandı veya prizma gözlükleri önerilebilir.
Nistagmus
Nedeni: Nistagmus, istemsiz hızlı göz hareketleridir. Beyin sapı veya beyincikteki iltihap nedeniyle ortaya çıkabilir ve baş dönmesine, denge zorluklarına neden olabilir.
Tedavi: Nistagmus belirtileri genellikle zamanla iyileşir. Bazı kişilerde başı belirli bir açıya eğmek disorientasyon hissini azaltabilir, ancak uzun süre devam ederse ilaç tedavisi gerekebilir.
Kimler MS Riski Altındadır?
Multipl skleroz kalıtsal bir hastalık değildir, ancak ailede MS olan birinin bulunması riski artırır. Bulaşıcı değildir ve herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir. MS, gençlerde en sık görülen nörolojik sakatlık nedenlerinden biridir ve en sık 20’li ve 30’lu yaşlarda teşhis edilir. Kadınlarda MS tanısı erkeklerden 2-3 kat daha yaygındır.
MS’e Bağlı Görme Sorunları İçin Kaynaklar
Görme MS tarafından etkilendiğinde, günlük yaşamda büyük bir aksama ve endişe yaratabilir. Göz doktorları ve nörologlardan oluşan güvenilir bir sağlık ekibi, MS’in göz ve görme komplikasyonlarını yönetmek için çok önemlidir.
Ulusal Göz Enstitüsü, düşük görme uzmanları ve görme rehabilitasyon kaynakları sağlayarak kalıcı görme kaybı yaşayan MS hastalarına destek sunar.
